Ағымдағы жылдың 25 ақпанында Анкара қаласында, Түрік стандарттар институтының (TSE) алаңында Техникалық реттеу және метрология Комитеті мен Қазақстан Республикасының стандарттау жөніндегі ұлттық органы делегациясының Түркияның мемлекеттік органдарымен және сапа инфрақұрылымы ұйымдарымен кездесуі өтті.
Қазақстан мен Түркия екі жақты келісімдер шеңберінде да, ISO, IEC, МАС, SMIIC сияқты халықаралық ұйымдар алаңында да Стандарттау, метрология және аккредиттеу саласында белсенді ынтымақтасады.
Бұл кездесу TSE шақыруы бойынша Қазақстанда әзірленіп жатқан Техникалық реттеу туралы заңнамаға енгізілетін өзгерістер тұжырымдамасының шеңберінде неғұрлым өзекті болып табылатын өнімнің қауіпсіздігі мен сапасы, нарықты қадағалау жүйесі, өнімнің импортын реттеу және ерікті сертификаттау мәселелерін реттеудің түрік тәжірибесін зерделеу мақсатында өтті.
Түркия тарапынан сауда министрлігінің өнімдер қауіпсіздігі және қадағалау жөніндегі Бас басқармасының, өнеркәсіп және технологиялар министрлігінің импортталатын өнімдерді қадағалау жөніндегі Бас басқармасының, Түрік стандарттар институтының (TSE), Түрік аккредиттеу жөніндегі органының (TURKAK), Халяль өнімдерін аккредиттеу жөніндегі органның (HAK) өкілдері қатысты.
Түркия 2006 жылдан бастап Еуропалық Одақпен Кедендік одақта. Осыған байланысты Түркияның нарықтағы қадағалау және бақылау жөніндегі тәжірибесі үлкен қызығушылық тудырады, ол тәуекелдерді басқару бойынша балдық жүйені ескере отырып, әкелінетін өнімнің үлгілерін іріктеуді және сынақтарын жүргізуді көздейді.
Бүгінгі таңда Түркия нарығына импортталатын өнімнің қауіпсіздігін мемлекеттік реттеу және қадағалау саласына 10 коммюникеден (ұлттық регламенттер) тұратын өнімдер түседі-Бұл ойыншықтар, сымсыз коммуникация құралдары, жеке қорғаныс құралдары, құрылыс материалдары, электр және электрондық жабдықтар, автокөліктердің қосалқы бөлшектері, батареялар, медициналық жабдықтар және т. б.
Бір қызығы, жалпы алғанда бұл өнім барлық импорттың 8-9% - ын ғана құрайды, алайда бұл-тұтынушыға тікелей келіп түсетін соңғы дайын өнім, бұл қауіпсіздікті бақылау тұрғысынан оның басымдығын негіздейді.
Осы өнімнің импортын бақылау "TAREKS"электрондық жүйесінде тіркеу арқылы жүзеге асырылады. Тәуекелдерді талдау негізінде бұл өнім уәкілетті аккредиттелген органдар жүзеге асыратын сынақтарға ұшырайды, бұл ретте аккредиттеуді TURKAK жүзеге асырады, ал уәкілеттік беруді (немесе нотификацияны) – өнімнің тиісті түрлерінің нарықтағы айналымын реттеу жөніндегі функциялар бекітілген салалық мемлекеттік органдар жүзеге асырады.
Аталған мемлекеттік органдар сондай-ақ өнімге қойылатын міндетті талаптарды нормалауды жүзеге асыратынын және нотификацияланатын ұйымдар сәйкес келуі тиіс критерийлерді айқындайды. Аккредиттеу, әдетте, осындай критерийлердің бірі болып табылады, бірақ реттеуші ведомство белгілейтін қосымша өлшемдер де бар.
Бүгінгі таңда Түркияда жалпы алғанда өнім түрлері бойынша нарықта қадағалауды бір мезгілде жүзеге асыратын 9 министрлік, яғни мемлекеттік қадағалау жүйесінің үлкен ведомствоаралық шашырауы бар. Бұл ретте функциялары сырттан импортталатын өнімге және ішкі нарықта айналатын өнімге қатысты да бөлінеді.
Бұл ретте, бақылауға қатысты шекарада Түркияның әрбір мемлекеттік орган жауап беретін реттеу осы немесе өзге де өнімдерді, өз өкілдері бар шекарадағы және өз бетінше жүзеге асырады, онда бақылау мен сынақ әкелінетін өнімді, қарағанда, мысалы, Франция немесе Қытай, мұнда функцияларды жүргізу бойынша бақылау және сынау әкелінетін өнімнің шекарасында ғана жүзеге асыратын Кеден қызметі.
Өз тәжірибесін ескере отырып, түрік тарапы Қазақстанға әкелу кезеңінде (импорт-экспорт) және ішкі нарықта айналымда өнімді реттеуді жүзеге асыратын бір ведомстваны анықтауды ұсынды. Мысалы, Индустрия министрлігі өнеркәсіптік қайта өңделген өнімге қатысты қауіпсіздік талаптарын белгілейді, құзыреттілік критерийлерін айқындайды және сынақ зертханаларын нотификациялайды және шекарада да, ішкі нарықта да бақылау мен қадағалауды жүзеге асырады. Бұл қадағалау құрылымының "көп қабаттылығын" болдырмауға мүмкіндік береді.
Түрік тарапы Қазақстан Республикасының Заңына өнеркәсіптік өнімнің айналымға шығарылуын бақылаудың арнайы режимін енгізуге қатысты өзгерістер Концепциясын қолдады.
Сондай-ақ, кездесу аясында ерікті сертификаттау, персоналды сертификаттау, инспекция жөніндегі органдар қызметінің бағыттарын дамыту, Халал өнімдерді сертификаттау жөніндегі органдарды аккредиттеу ерекшеліктері талқыланды.
2019 жылы Түркияда TURKAK – тен бөлек Халал аккредиттеу бойынша тәуелсіз орган құрылды, оның қызметінің негізгі мақсаты-SMIIC халықаралық стандарттарының талаптарына сәйкес Халал өнімдер саласында тиісті құзыреттілік пен аккредиттеуге сенімді қамтамасыз ету. HAK олардың міндеті-пайда табу емес, бүкіл әлем бойынша Халал өнімдерін сертификаттауға сенім тудыратын сенімді аккредитациялауды қамтамасыз ету, осыған байланысты олар техникалық құзыреттіліктің тиісті деңгейін, оның ішінде персоналды құру бойынша жұмыс істейді.
Кездесу қорытындысы бойынша Тараптар 2020 жылға ТРМК және TSE арасындағы ынтымақтастықты дамыту бойынша Жол картасына қол қойды, ынтымақтастықтың неғұрлым перспективалы бағыттары анықталды, оның ішінде – импортталатын өнімнің тәуекелдерін бақылау және бағалау жүйесін енгізу, персоналды сертификаттау жүйесін дамыту және ерікті сертификаттау жүйесін енгізу бойынша түрік тәжірибесін зерделеу.